Bài thơ QUA SÔNG GIANH (Nguyễn Du, 1765-1820)

.
        
Phụ lục: Soạn để tặng các bạn trẻ
có quê quán Miền Nam (phía Nam sông Bến Hải):

THI HÀO NGUYỄN DU (1865-1820) &
BÌNH “trị” THIÊN, BẮC “trị” NAM

Theo sự hiểu biết qua trải nghiệm thực tế, và cũng đúng với tâm lí thông thường của nhân dân mà ai cũng có thể suy nghiệm được: Các vị lãnh đạo chính quyền, hội đoàn từ cấp tỉnh thành cho đến quận huyện, phường xã tại Miền Nam đều là người có quê quán Miền Nam cả, thì nhân dân rất thoả lòng, không “xung khắc Bắc trị Nam”.

Tại Thừa Thiên, Quảng Trị, hồi 1975-1989, gộp 3 tỉnh, gồm cả Quảng Bình, thành Bình Trị Thiên, nhân dân Trị Thiên gọi đó là thời kì Quảng Bình cai trị Thừa Thiên (Bình “trị” Thiên)!

Trong tình hình đó, người Bắc (từ Bắc Bến Hải trở ra) di cư 1954 lại “nhận họ hàng” với người Bắc vào Nam 1975, tạo nên liên minh vì quyền lợi cụ thể (dựa dẫm), còn mâu thuẫn chính kiến (quan điểm chính trị) giữa người Bắc với nhau thì đành gạt qua theo kiểu “gặp thời thế thế thời phải thế”.

Trung ngôn nghịch nhĩ.

Nếu Nguyễn Du (1865-1820) không viết bài thơ “Độ Linh giang” cùng nhiều bài khác trong “Nam trung tạp ngâm”, làm sao đến nay, hậu thế chúng ta hiểu được tâm lí nhân dân ngày xưa, cách đây hơn hai thế kỉ, ở Đàng Ngoài, Đàng Trong!

T.X.A.
27-02-2020

QUA SÔNG GIANH
Nguyễn Du (1765-1820)

cuối bãi cát bằng mây nước nổi
bến xưa khói sóng thu long lanh
ven bờ một hướng thông khơi rộng
ranh giới mấy triều xẻ nước lành
luỹ cũ ba quân bay lá úa
xương tàn trăm trận vùi lau xanh
nhân dân bờ Bắc đừng hiềm ngại
ba kỉ xưa, ta cũng bắc Gianh *.

T.X.A. dịch vần
20-02-2018
……………..

* Thời còn trẻ, Nguyễn Du từng làm lính trong quân đội vua Lê chúa Trịnh ở Thái Nguyên, với chức vụ chánh thủ hiệu quân Hùng hậu (một chức võ quan nhỏ). Nhưng sau khi Nguyễn Ánh (Gia Long) thu giang sơn về một mối, ông ra làm quan cho triều Nguyễn. Lúc sáng tác bài thơ này, trong quãng 1809-1813, không xa thời điểm Nguyễn Huệ nối liền Thuận Hoá với Đàng Ngoài (1789), Nguyễn Ánh nhất thống đất nước (1802), ông đang giữ chức cai bạ (bố chính sứ, tương đương chủ tịch tỉnh ngày nay) tại tỉnh Quảng Bình. Bài thơ viết về sông Gianh, sông tuyến chia cắt đất nước thời Trịnh – Nguyễn phân tranh (tương tự như sông Bến Hải về sau).
Ý câu thơ muốn nói với dân bờ Bắc đừng tưởng ông là quan nhà Nguyễn từ đầu đến lúc ấy, mà trước đó 30 năm, ông cũng là quan binh chúa Trịnh như họ là dân chúa Trịnh mà thôi, qua việc xác định ông là người đồng châu với họ (thời Trịnh – Nguyễn phân tranh, đất phía bắc sông Gianh thuộc tỉnh Hà Tĩnh).
(T.X.A. chú)

渡靈江

平沙盡處水天浮，
浩浩煙波古渡秋。
一望津涯通巨海，
歷朝彊界在中流。
三軍舊壁飛黃葉，
百戰殘骸臥綠蕪。
北上土民莫相避，
卅年前是我同州。

Nguồn bản chữ Hán:
http:// www. thivien. net/ Nguy%E1%BB%85n-Du/%C4%90%E1%BB%99-Linh-giang/poem-roO3W1UWlmfv4bE0B_6Xsw

Phiên âm Hán Việt:

Độ Linh giang

Bình sa tận xứ thuỷ thiên phù,
Hạo hạo yên ba cổ độ thu.
Nhất vọng tân nhai thông cự hải,
Lịch triều cương giới tại trung lưu.
Tam quân cựu bích phi hoàng diệp,
Bách chiến tàn hài ngoạ lục vu.
Bắc thướng thổ dân mạc tương (tướng) tị,
Táp niên tiền thị ngã đồng châu.

Dịch thơ:

Qua đò sông Gianh

Cuối bãi cát là chỗ trời và nước bồng bềnh.
Mùa thu, nơi bến cũ, khói sóng lồng lộng,
Đứng ở bến sông, trông suốt tận bể khơi.
Qua bao nhiêu thời đại, ranh giới Nam Bắc là ở giữa lòng sông này.
Trên lũy cũ của ba quân, lá vàng bay lả tả.
Xương tàn trăm trận đánh nằm trong bụi cỏ xanh.
Dân vùng bắc sông chớ xa lánh ta,
Ba mươi năm trước, các người cũng là đồng châu với ta đó.

(Nguồn phiên âm, dịch nghĩa: Wikisource. org)

QUA SÔNG GIANH
Nguyễn Du (1765-1820)

cuối bãi cát bằng mây nước nổi
bến xưa khói sóng thu long lanh
ven bờ một hướng thông khơi rộng
ranh giới mấy triều xẻ nước lành
luỹ cũ ba quân bay lá úa
xương tàn trăm trận vùi lau xanh
nhân dân bờ Bắc đừng hiềm ngại
ba kỉ xưa, ta cũng bắc Gianh.

T.X.A. dịch vần
20-02-2018

https://www.facebook.com/tranxuanan.writer/posts/2008372956103312/

Ảnh chụp: Mai Quốc Liên cùng một nhóm dịch giả, “Nguyễn Du toàn tập”, tập 1, Nxb. VH. & TTQH., 1996, tr. 250-251

.