WebTgTXA. & WebTXAwriter
TRẢ LỜI NGƯỜI ĐỌC – 3: CÁCH NÀO TỐT NHẤT ĐỂ BẢO VỆ BẢN QUYỀN TÁC PHẨM (QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ CỦA CHÍNH TÁC GIẢ)?
Nguyên văn câu hỏi: “Trên WebTgTXA. có nhiều bài viết thuộc dạng bất đắc dĩ về những băn khoăn, lo sợ trước tình trạng bản quyền từ ngàn xưa đến nay, trên khắp thế giới. Đến nay, WebTgTXA. đã thu hoạch được kinh nghiệm quý báu nào, xin vui lòng cho tôi và các độc giả, tác giả khác cùng biết?”.
WebTgTXA. trả lời anh Hoàng Văn Thìn (thị xã Đông Hà, Quảng Trị):
Đúng là đã có nhiều nhà nghiên cứu đã đưa ra những lời giải đáp về “Gia huấn ca”, một tác phẩm được cho là của Nguyễn Trãi (tác giả “Bình Ngô đại cáo”). Dẫu vậy, thật sự là cho đến nay, vấn đề thời điểm sáng tác và tác giả đích thực của “Gia huấn ca” vẫn còn bỏ ngỏ. Cũng như vậy, với bản dịch “Chinh phụ ngâm” hiện đang lưu truyền sâu rộng và được giảng dạy trong nhà trường, vẫn có người băn khoăn không biết có phải do Phan Huy Ích hay do Đoàn Thị Điểm dịch (đã loại trừ bản của Nguyễn Khản). Trên báo chí mới đây, cũng có bài nhắc lại vấn đề tác giả của “Hồng lâu mộng” (Trung Hoa) và những vở kịch của William Shakespeare (Anh).
Phần trả lời này chỉ thưa rằng: Xin giới hạn lại trong phạm vi bản quyền của những tác giả hiện thời hay cùng thời, cụ thể hơn là từ sau 1954 đến nay. Với giới hạn này, vấn đề dễ giải quyết hơn, bởi lẽ công chúng độc giả, đồng nghiệp, bạn bè, người thân của các tác giả và chính bản thân các tác giả, đa số hiện còn sống, làm việc hay đang an dưỡng tuổi già.
Với các tác giả và tác phẩm trong quãng thời gian xác định trên, vấn đề bản quyến không ngoài 2 từ: công khai và dân chủ. Công khai đăng báo, xuất bản, phát hành với mọi hình thức, thông thường là ở dạng in giấy. Trong khoảng mươi năm đổ lại, có thêm hình thức sách điện tử, báo chí điện tử, blog, website. Dân chủ trong vấn đề này là các phản hồi trên mọi phương tiện truyền thông, đặc biệt là trên mạng lưới liên thông toàn cầu (internet).
Các tác giả cứ công bố hết tác phẩm của mình (sách báo in giấy hay web cố định, lâu dài). Về hình thức công bố, chỉ có “web” là công nghệ mới, nên xin bàn thêm một chút: Bản thân chữ “web” có nghĩa là “mạng”, như mạng nhện chẳng hạn. Vậy thì nên để cho các “site-s” (chỗ), “spot-s” (điểm) nối kết (link) với nhau cho đúng nghĩa là “mạng [nhện] liên thông toàn cầu”. Các web khổng lồ như Google, Yahoo, MSN… đã và đang làm công việc “đan lưới” đó qua các công cụ tìm kiếm để kết nối. Các nước chắc hẳn cũng có nhiều trung tâm lưu trữ (cache). Tuy nhiên, sự kết nối của mỗi web cá nhân, tập thể và các báo chi điện tử cũng rất cần thiết. Đó chính là cách công khai hoá, không để cho bất kì một “blog”, “web” nào (“spot”, “site” nào) cô độc, bơ vơ, không được ai biết đến, không có liên lạc nào với các “blog”, “web” khác (“site”, “spot” khác). Trước hết, mỗi tác giả phải tìm cách nối kết. Sự quan tâm lẫn nhau cũng rất cần thiết, chẳng hạn như lưu trữ nội dung web cho nhau.
Không nên để tình trạng nghi án văn học tương tự như các trường hợp “Gia huấn ca”, bản dịch “Chinh phụ ngâm”, tiểu thuyết “Hồng lâu mộng”, các vở kịch của W. Shakespeare… còn tái diễn, gây oan khốc cho nhiều tác giả, dịch giả khác.
Vấn đề phức tạp nhưng hoá ra cũng rất đơn giản: công khai và dân chủ.
Đây là kinh nghiệm thực tế. Kinh nghiệm thực tế này có thể không có trong sách viết về pháp lí ở lĩnh vực này. Nếu cần nắm vững về pháp lí, xin tham khảo thêm một cuốn sách thuộc loại phổ thông của LS. Trần Minh Sơn.
Riêng tôi, toàn bộ tác phẩm của tôi đã được đưa lên mạng liên thông toàn cầu, kể cả những bài mới viết; trước khi đưa lên “web” và đồng thời, tôi đã đăng báo in giấy, xuất bản sách in giấy hay đã in vi tính tất cả tác phẩm (sáng tác, nghiên cứu, biên soạn) của mình. Tôi rất yên tâm. Mọi mưu toan quậy phá, vô hiệu hoá hay tước đoạt quyền sở hữu trí tuệ của tôi (tác giả) đều vô ích.
Trân trọng & cảm ơn anh Hoàng Văn Thìn (thị xã Đông Hà, Quảng Trị).
WebTgTXA.:
Trần Xuân An
Nguồn ảnh: bìa sách "Hỏi đáp về luật sở hữu trí tuệ" của LS. Trần Minh Sơn:
Website "Trang Thông tin Khoa học - Công Nghệ tỉnh Quảng Trị"
http://www.dostquangtri.gov.vn/TINTUC/KHCN/Thang6/01_06/0106_03.asp